Oom Jan met zijn klas en de juffrouw op het schoolplein voor de Bierumer school, in 1953.


Wat is een stoetboom?

'Stoet' is het Groningse woord voor 'brood'.

 

De stoetboom is een regionaal gebruik in Noord Groningen. 

Het is een overgangsritueel, een 'rite de passage', met een achterliggende boodschap. 

De stoetboom wordt uitgereikt aan de leerlingen die de overgang van de kleuterklassen maken naar de eerste klas van de lagere school. Die overgang was vroeger groot: van spelen naar leren. Om die overgang wat te verzachten kregen de kinderen op de eerste dag een stoetboom.  De juf vertelde in de klas dat de stoetboom op zolder groeide, en rijp is op de eerste dag van de school. 


Vroeger werd de stoetboom uitgereikt aan de eerste klas van de lagere school. Tegenwoordig krijgen de leerlingen de stoetboom op de eerste dag van groep drie. Omdat de overgang van groep twee naar groep drie tegenwoordig niet meer zo groot is, geven sommige scholen de stoetboom aan de leerlingen van groep één.


In Bierum is er nog een andere achterliggende symbolische boodschap: "Je mag niet spelen in het graan, want daar komt ons eten vandaan." Vroeger werd er veel meer graan verbouwd in het noorden van Groningen, en veel mensen waren qua werk en inkomen afhankelijk van de boer en van een geslaagde graanoogst. De stoetboom leerde de kinderen dat ze respect moesten hebben voor het graan. Als de kinderen ouder waren, dan werd deze betekenis verteld. 

Er zijn ook scholen die de kinderen vertellen dat als ze dit brood eten, ze ook goed kunnen leren, en net zo slim worden als de kinderen van groep acht. 

Op veel scholen delen de kinderen van groep acht de stoetboom uit, en geven zo als het ware hun kennis door. 


In 2017 is de stoetbomentraditie geplaatst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland.

Het gebruik van de stoetboom bestaan al heel lang. Men denkt dat het al in 1880 in Spijk bestond. 


Er bestaan meer tradities met een boom op zolder. In Twijzelerheide bestaat deze traditie ook nog. Daar is het een boom met koeken eraan: de koekebeam.

In Duitsland bestond de 'pluumboom' in Ost-Friesland. Die groeide ook aan een boom op zolder of in de kelder, evenals de Schultüte die gangbaar was in de rest van Duitsland. In Duitsland is dit gebruik verdwenen, omdat de Schultüte op de eerste schooldag  populairder is geworden. Deze Schultüte is in de winkels te koop, dat maakt dat het mysterie van de boom op zolder verdwijnt. 


Wat is de Ode aan de stoetboom?

Werk in Uitvoering van het project 'Ode aan de Stoetboom'.


Met medewerking van Groningers maak ik een vlaggenlijn waarin foto’s van kinderen met de stoetboom zijn verwerkt samen met herinneringen van diezelfde kinderen nu ze volwassen zijn.


Ik zet dit typische regionale gebruik in het spotlicht en laat de kracht van rituelen, verhalen, fantasie en onbevangenheid zien.  


Via deze website en mijn nieuwsbrief kunt u het project volgen. 


Dit project komt tot stand met medewerking van Groningers, Bakkerij Olinga in Bierum, de Bierumer school, basisschool 't Maar in Spijk, en vele anderen, en vooral mijn familie die met de verhalen over de stoetboom kwamen en me inspireerden. 

Heeft u een foto en/of herinneringen?

Wilt u een bijdrage leveren aan de Ode aan de stoetboom?

Heeft u een foto en/ of herinneringen aan de stoetboom die u wilt delen? 


Stuurt u dan een e-mail naar: atelier@anneoldenhuis.nl 


Deelname is gratis.


Of bellen met Anne Oldenhuis: 06-16452021


Een foto van een foto die is gemaakt met de mobiele telefoon is vaak al voldoende. (Bij daglicht, en bewolkt weer, zo vermijdt u spiegeling op de foto.) 


Wat doe ik met uw foto? Ik verwerk de foto in de vlaggenlijn. Achterop komt uw herinnering aan de stoetboom, als u die heeft.


(Vanwege de privacywet zijn er nog wat dingen te regelen, maar dat kan nadat u zich heeft gemeld als belangstellende om een bijdrage  te leveren aan dit project.)



Deelname is kostenloos. Dit hele project is niet commercieel van aard en zal dat ook niet worden. Ik ontvang geen subsidie. Een financiële donatie is vrijwillig, en welkom om de kosten te dekken.


ASN bank: NL67 ASNB 8821 1783 07

t.n.v. Anne Oldenhuis Beeldend Kunstenaar

o.v.v. 'Ode aan de stoetboom'



Het verhaal van oom Jan en oom Boelo.


Oom Jan: "Het was gebruikelijk in Groningen dat wanneer je van de kleuterschool naar de 1e klas ging elk kind een zogenaamde "stoetboom" kreeg. 

Dat was een boomtak waar door de plaatselijke bakker (Ik denk Olinga*) kadetjes en snoep aan werd gehangen. 

Er werd ons als eerste klas kinderen wijs gemaakt dat die boom op de schoolzolder groeide en dat er soms kadetjes of iets dergelijks af vielen en dat je dat in de klas kon horen. 

De truc was dan dat de hoofdonderwijzer, meester Visscher, iemand uit de hoogste klas naar de zolder stuurde om daar flink op de houten zolder met de voeten te stampen. 

De juffrouw vertelde ons dan dat er stoetbomen op de zolder groeiden, die voor de eerste klassers bestemd waren, maar dat er wel eens wat van de bomen af viel, wat wij dan "zogenaamd" hoorden.

Dat was voor mij een spannende gebeurtenis. 

Je zag er naar uit en je was er heel blij mee, want wij kregen in die tijd niet zomaar wat.


Ik heb de foto altijd boven mijn bed aan de wand gehangen met 2 punaises, waarvan de roest nog op de foto te zien is."


*Er waren meerdere bakkers in Bierum: bakker Brouwer, bakker Olinga en bakker Bouman. In die tijd bestelden de ouders de stoetboom nog zelf bij de bakker. Omdat Jan's vader (Jan Oldenhuis sr.) zaken deed met alledrie bakkers is het niet zeker bij wie dat jaar de stoetboom besteld is.







Oom Boelo: "Ik ben ouder dan Jan en toen werd er nog geen foto gemaakt. Wij moesten blazen van de juf, want dan vielen die takken eraf. En de zesde klassers moesten stampen op de vloer van de zolder, want dan dachten wij: o, nu vallen ze!


Je kreeg vroeger niks. En dan had je zomaar een hele tak, en daar zaten witte kadetjes aan, een reep chocolade, een sinaasappel noem maar op! We hadden nog nooit een sinaasappel gehad."


Dit gebruik speelde zich destijds af rondom 1 april. Wij zijn eerst een aprilschool* geweest en toen ik in de zesde klas zat is de school overgestapt op de september-school. Ik heb anderhalf jaar in de zesde klas gezeten. Uit verveling heb ik toen landbouwverlof aangevraagd en gekregen.
De april-school viel samen wat het kerkelijk jaar betreft met Palmpasen. In sommige streken wordt door de jongeren in optocht (processie) met takken gezwaaid. Zou dit gebruik geleid hebben tot de protestantse stoetbomen? Het zou de moeite waard zijn om dat uit te zoeken."


* Vroeger waren er scholen waarvan het schooljaar liep van april tot in het daaropvolgende jaar in april. Er waren ook maartscholen en oktoberscholen. De scholen die na de zomervakantie begonnen heetten septemberscholen.


** Verlof waardoor leerplichtige kinderen vrij van school konden krijgen om mee te werken in de landbouw.




Voor dit project kom ik regelmatig in Bierum en dan is er de veelgestelde vraag:

Van wie ben jij er één?

Ik ben de oudste dochter van Dirk Oldenhuis (Bierum 1930) en Gonda Oldenhuis-Wolters (Ulrum 1931). Ik ben in 1960 geboren aan de Hereweg 34 Bierum. Mijn ouders runden het bedrijf van opa Jan Oldenhuis. Na de geboorte van mijn zusje in 1962 verlieten we Bierum. Ik ben opgegroeid in Bierum, Nieuw-Beijerland, Apeldoorn en voor het grootste deel in Winsum waar mijn ouders vanaf 1967 een autobedrijf hadden aan de Munsterweg/Kerkstraat.

Nieuws ontvangen?

Wilt u op de hoogte blijven van dit project? Geef u dan op voor mijn nieuwsbrief. De link hieronder brengt u naar de pagina waar u zich kunt aanmelden.



Nieuwsbrief

Updates van het project hieronder:

Deel vier van de stoetboomslinger hangt in het Bakkerijmuseum Mendels in Middelstum.

September 2024:

De vlaggenlijn was te zien tijdens de open atelierroute op 31 augustus en 1, 7, en 8 september 2024 van 12-17 uur, in de Bierumer school.


Eind augustus en begin september was de periode dat de stoetbomen weer gemaakt werden en uitgereikt zijn. De vlaggenlijn was te zien op de basisschool in Spijk, toen de kinderen de stoetboom kregen. 

De hele maand augustus woonde en werkte ik in de Bierumer school. 

Ik deed mee aan de vossenjacht tijdens de kinderspeelweek van Bierum, en was daar verkleed als stoetboom. Ik hielp mee om de stoetbomen te maken voor de scholen in Spijk en Holwierde.

In de nieuwsbrief van september kunt u hierover meer lezen. 

Update april 2024: De tweede stoetboomslinger is af:

Update: 27 februari 2024:

Het begin van de vlaggenlijn is af! Ik heb de lijn voor mijn huis opgehangen tussen de kersenboom en de walnootboom. De schaduw van de takken op de vlaggen vind ik mooi.

En zo hangt de eerste stoetboomslinger in de bakkerswinkel Olinga in Bierum.




En zo hangt de eerste stoetboomslinger in de bakkerswinkel Olinga in Bierum.


Ondertussen heb ik weer nieuwe foto's en verhalen binnen gekregen en werk ik aan de volgende stoetboomslinger, die meer dan 15 vlaggen zal hebben. 

September 2023: 

De stoetboom in de winkel van bakkerij Olinga in Bierum. Bakker Olinga is de enige bakker die de kadetjes aan de tak in de oven bakt.